Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklehandan bir düzen bileğildir. Ahbaplık, maşer içinde insanoğluın sahi nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Adalet değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, toplumsal dirimın gerçekleşmesini sahip olmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin alınsına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, banko yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer içinde insanoğluın hâl ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte dostluk, benibeşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir sistem, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-huy ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birkötü rey ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan ufuklerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların hepsidür. Daha geniş bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş toplumsal yaşfakat düzenidir. Ahbaplık Söz Fehvaı Ahbaplık kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “gerçek” kelimesinin çoğkebir “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na göre dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk medlulında da kullanılır. Fen Fehvaı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Belli başlı bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içinde çizgi olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye düz kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun serlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kadir yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle model nitelikteki tamam durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları hapsetmek için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve mangır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kazanç metres; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kadar muaddel dostluk dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya politik ufukleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan dostluk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal dirimı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Içtimai İhtiyaçların Katlanması) Hukukun tatbik amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile maşer içinde canlı insanoğluın, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın yapısından kaynaklanan gereksinimlerinı alınlamaya çdüzenışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni dirimın çizgi gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın natürel yapısına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine şayeste olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile merbutdır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile makul bir organize şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak teşhismıyla adalet, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. şahıs her mevsim haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni serpmek yolunda kalıcı ve bileğsorunmez bir çaba gösterir. İşte bu hâl ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzında hukuki kadir olarak nazire konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete içindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini içaziz kurallar tamamü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve harcamak yerinde bulunduğuna göre, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir maşer düzenini içerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; icap mevcut düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğsoruntirmeyi meşrulaştırmak için her mevsim adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta alınmıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk medlulında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut dostluk düzenlerinin namına şayeste olup olmadığı açısından bir kadir ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve olumsuz alınlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon denge içinde olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşfakat uyacak, hem bile bu toplumsal dirimın pasış içinde sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamaya çdüzenışacaktır.
